SOMUNCU BABA

ŞEYH HAMİD-İ VELÎ (SOMUNCU BABA) (1331-1412)

Asıl adı Hamid Hamidüddin'dir. Halk arasında Somuncu Baba olarak da bilinen Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri, Osmanlı Padişahı Yıldırım Bayezid Han zamanında yaşamıştır.

Miladi 1331 tarihinde Kayseri'nin Akçakaya köyünde doğmuştur. Anadolu'yu manevi fetih için gelen Horasan erenlerinden Şemseddin Musa Kayseri'nin oğludur. Soyu Peygamber Efendimiz (s.a.s)'e ulaşır, 24. kuşaktan torunudur, Seyyiddir. Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri ilk tahsilini babası Şemseddin Musa Kayseri'den almıştır. Bilge bir kişiliği olan Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri, ilim alanındaki çalışmalarını Şam, Tebriz ve Erdebil'de sürdürmüştür. 

Dini ve dünyevi ilimlerle ilgili icazet alarak, irşat vazifesi için Anadolu'ya dönmüş Bursa'ya yerleşmiştir. Bursa'da çilehanesinin yanında yaptırdığı ekmek fırınında somun pişirip çarşı pazar dolaşarak "Somunlar, Müminler…" nidasıyla insanlara ekmek dağıtmıştır. Bu sebeple Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri, Ekmekçi Hoca olarak da tanınmıştır. Zamanın Padişahı Yıldırım Bayazit Han Niğbolu zaferini kazanınca Allah'a şükür nişanesi olarak Bursa Ulu Camiini yaptırmıştır.

Ulu Cami’nin açılış hutbesini Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri okumuş, hutbede Fatiha Suresini yedi farklı şekilde yorumlamıştır. Bu olağanüstü hutbeyi dinleyen cemaat Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerine büyük bir teveccüh ve tazim göstermiştir. Manevi kişiliği ve bilgelik yönü ortaya çıkan Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri şöhretten korktuğu için talebeleriyle birlikte Bursa'dan ayrılarak Aksaray'a gelmiştir. Aksaray'da Hacı Bayramı Veli Hazretlerini dünyaya ve ahirete ait ilimlerde eğiterek yetiştirmiş, irşat vazifesi için Ankara'ya görevlendirmiştir.

Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri, 1412 (h. 815) tarihinde Darende’de ebedi âleme göç etmiştir. Kabri şerifleri, kendi zamanında halvethane olarak kullanılan şimdiki Şeyh Hamid-i Veli Camii içerisinde olup, estetik yapılı cevizden oyma sanduka ile de kaplıdır.

Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin Yusuf Hakiki ve Halil Taybi adında iki oğlu bilinmektedir. Yusuf Hakiki Aksaray'da kalarak burada vefat etmiştir. Diğer oğlu Halil Taybi ise, hacdan döndükten sonra babası ile birlikte Darende'ye gelerek yerleşmiş ve burada vefat etmiştir. Kabri şerifleri Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin yanındadır.

TALEBELERİ:

Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri ve en meşhur talebesi Hacı Bayram Veli' dir. Hacı Bayram Veli’nin Osmanlı Devleti’nin manevi hayatı üzerinde çok büyük etkileri ve katkıları vardır. Osmanlı kültürünü etkileyen bu önemli simaların hizmetlerini ve kültürümüze katkılarını anlamak için yetiştirmiş oldukları bazı isimleri zikretmemiz gerekir.

Diğer bazı talebelerini de şöyle sıralamak mümkündür. Baba Yusuf Hakiki, Akşemseddin Ömer Dede,  Hızır Dede, Akbıyık Sultan, İnce Bedreddin,  Şeyh Lütfullah, Şeyhî Kütahya, Şeyh Üftade,  Aziz Mahmud Hüdayi, Muslihiddin Halife, Uzun Selahaddin’dir.

Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin günümüze kadar gelen uzantıları ve yansımaları o kadar mükemmeldir ki Anadolu'nun her köşesinde bir parçasını bulmak ve yüreklerde hissetmek mümkündür.  Âlim ve tasavvuf ehli kimseler üzerinde emeği ve etkisi bulunan Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri için kültürümüzün temel taşlarından biridir diyebiliriz. Öyle ki uzantılarının günümüze kadar devam etmesi neseb-i aliyesinin halen etken olması günümüz insanları için Allah'ın bir lütfudur.

ESERLERİ:

Somuncu Baba, zahiri ve Bâtıni ilimlerdeki derin bilgisine rağmen, çok az eser vermiş veya çok az eseri bize ulaşmış bir âlim kişidir. Onun fazla eser vermiş olmaması, daha evvel işaret ettiğimiz melâmet meşrebinden de kaynaklanmış olabilir. Nitekim onun yanında yetişmiş bulunan ve halifesi olan Hacı Bayram Veli de, müderris olmasına rağmen eser yazmamıştır. Ve hatta Muhammediye müellifi halifesi Yazıcıoğlu, eserini kendisine takdim ettiğinde, “Mehmet, bununla uğraşacağına bir gönül hak etseydin, bir gönle girip onun terbiyesiyle meşgul olsaydın, daha iyi olmaz mıydı?” diyerek kendi düşüncesini de dile getirmiştir. Bu zikredilen hakikate rağmen, Somuncu Baba’nın bize kadar ulaşan Şerh-i Hadis-i Erbaîn, Zikir Risalesi, Silâh-u-l Müridin ve Kâşiful-Estar an Vechi-l Esrar eserleri mevcuttur.

Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin soyu Darende'de; Halil Taybi ile günümüze kadar devam etmektedir. Prof. Dr. Ahmet Akgündüz "Arşiv Belgeleri Işığında ve Nesebi Âlisi" adlı eserinde arşiv kayıtlarına dayanarak Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin nesebi, nesli ve kabri şerifi hakkında genişçe bilgiler vermektedir.

Şeyh Hamid-i Veli neslinden büyük devlet adamları, âlim ve fazıl zatlar yetişmiştir. Seyyid Osman Hulusi Efendi de bunlardan bir tanesidir.

TAVSİYELERİ:

* Arkadaşlarıma ve Yolumuzdan Gidenlere Tavsiyelerim
* Gizli ve aşikâr her yerde Allah'tan korksunlar.
* Az yesinler, az konuşsunlar, az uyusunlar.
* Avamın arasına az karışsınlar.
* Tüm masiyet ve kötülüklerden uzak dursunlar.
* Daima şehvetlerden kaçınsınlar.
* İnsanların elindekilerden ümitlerini kessinler.
* Tüm zemmedilmiş sıfatları terk etsinler.
* Övülen sıfatlarla süslensinler.
* Ayrı bir görüşle, kendini cemaatten ayrı bırakmasınlar.
* Aç olarak ölseler bile şüpheli hiç bir lokmayı yemesinler.

DERLEME